ภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ประตูผา ลำปาง แหล่งใหญ่ที่สุดในภาคเหนือ

: ตัวอย่างหนึ่งของภูผาแห่งความตาย

ภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่สำคัญ ที่เกี่ยวข้องกับพิธีกรรมของความตายอีกแห่งของประเทศไทย คือ แหล่งประตูผา ซึ่งอยู่ที่บริเวณกิโลเมตรที่ ๔๘ บนถนนสายลำปาง – งาว ซึ่งเป็นพื้นที่รอยต่อระหว่างอำเภอแม่เมาะกับอำเภองาว จังหวัดลำปาง ซึ่งถือเป็นภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่มีคุณค่าและเป็นแหล่งใหญ่ที่สุดในภาคเหนือ

ประวัติการค้นพบภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์แหล่งประตูผาดังกล่าวนี้ พบเมื่อ พ.ศ. 2531 โดยทหารประจำหน่วยรบพิเศษที่ 3 ค่ายฝึกการรบพิเศษประตู พบโดยบังเอิญในขณะปฏิบัติภารกิจร่วมฝึกอยู่ในบริเวณพื้นที่แถบนั้น ในระยะแรกๆ ไม่ได้ใส่ใจกับภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์เหล่านี้มากนัก
ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2540 กองทัพบกมีโครงการส่งเสริมแหล่งท่องเที่ยวที่อยู่ในเขตทหารเพื่อสร้างรายได้ให้แก่ราษฎร จึงมอบหมายให้หน่วยงานทหารแต่ละแห่ง สำรวจและคัดเลือกแหล่งท่องเที่ยวในเขตพื้นที่ของตน ส่งเข้าไปเพื่อพิจารณา

ดังนั้นค่ายประตูผาได้ส่งแหล่งภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ประตูผาเข้าร่วมคัดเลือก ซึ่งได้รับความสนใจเป็นอย่างมาก และเป็นผลให้กรมศิลปากรเข้ามาเกี่ยวข้องทำการสำรวจและขุดค้นศึกษาทางโบราณคดี เมื่อ 2541 จนทำให้มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักในทุกวันนี้





ภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์แหล่งประตูผาดังกล่าว เป็นภาพเขียนสีที่เขียนบนเพิงผาที่มีความยาวต่อเนื่องกันไปประมาณ 300 เมตร มีภาพเขียนสีมากกว่า 1872 ภาพ ภาพบางส่วนค่อนข้างลบเลือน ส่วนมากจะเป็นภาพรูปมือคน สิ่งของ เครื่องใช้ สัตว์ พืช และสัญลักษณ์ต่างๆ สามารถแบ่งออกได้เป็น 7 กลุ่ม ตามลักษณะพื้นผนังหินที่ขรุขระและโค้งเว้าของหน้าผา ซึ่งคณะนักโบราณคดีของกรมศิลปากรได้กำหนดเรียกชื่อแต่ละกลุ่มไปตามลักษณะโดดเด่นที่ปรากฏในภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์แต่ละกลุ่ม เช่น ผาเลียงผา ผานกยูง ผาวัว ผาเต้นระบำ ผาหินตั้ง ผานางกางแขน ผาล่าสัตว์และผากระจง เป็นต้น

สีที่ใช้ในการเขียนภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์แหล่งประตูผา ส่วนใหญ่จะเป็นสีแดง เพราะสีแดงเป็นสีสำคัญที่ใช้ในสังคมของมนุษย์ก่อนประวัติศาสตร์ มีการใช้ทั้งในพิธีกรรมการฝังศพและเขียนลวดลายบนภาชนะดินเผาที่ใช้ฝังศพร่วมกับศพ

ต่อมาได้มีการขุดค้นทางโบราณคดีศึกษาแหล่งภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ประตูผาแห่งนี้เมื่อ พ.ศ. 2541 โดยสำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 6 เชียงใหม่(ชื่อหน่วยงานในขณะนั้น)





ผลการดำเนินการได้พบโครงกระดูกของมนุษย์สมัยก่อนประวัติศาสตร์จำนวน 14 โครงพร้อมหลักฐานเกี่ยวกับพิธีกรรมฝังศพที่น่าสนใจ
โบราณวัตถุสิ่งของที่พบร่วมกับโครงกระดูก ได้แก่ ลูกปัดหิน และเครื่องมือกระดูกปลายแหลมที่มีการเจาะรูที่ส่วนโคน รูปทรงคล้ายเข็มเย็บผ้า รวมทั้งกลุ่มเส้นใยคล้ายผ้าจำนวนหนึ่ง
หลังจากนั้นได้กำหนดอายุจากตัวอย่างโบราณวัตถุที่ได้จากการขุดค้นทางโบราณคดีครั้งนี้ ด้วยวิธี AMS Radiocarbon โดย Dr. Goran Possnert และ Dr. Maaud Soderman แห่งมหาวิทยาลัย Uppsala ประเทศสวีเดน ระบุอายุโดยเฉลี่ยของแหล่งโบราณคดีแห่งนี้ได้ประมาณ 3,200 – 2,900 ปีมาแล้ว


ภาพเขียนสมัยก่อนประวัติศาสตร์แหล่งประตูผา จังหวัดลำปาง ถือเป็นภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่มีคุณค่า นับเป็นแหล่งใหญ่ที่สุดในภาคเหนือ และเป็นอีกตัวอย่างหนึ่งของภาพเขียนสีที่เกี่ยวข้องกับพิธีกรรมของความตาย

แต่น่าเสียดายที่ประชาชนในพื้นที่และนักท่องเที่ยวไม่ได้ใส่ใจ เห็นคุณค่า และช่วยกันอนุรักษ์รักษาเท่าที่ควร จึงปรากฏร่องรอยของการขีดเขียนบนเพิงผา ทำให้เกิดความเสียหายและเสื่อมค่าต่อมรดกวัฒนธรรมเป็นอย่างมาก.




Cr. อ.สุรพล ดำริห์กุล

ที่มา - เรื่องเล่าชาวล้านนา